HISTORIA HRUBIESZOWA W DATACH
1255
w Kronice Hipacego (Ipatijewskaja Letopiś) zapisano, że Książe Daniel Halicki upolował pod Hrubieszowem – osadzie leśnej z dworem myśliwskim – sześć dzików zabił osobiście rohatyną (włócznią) i pomodlił się do św. Mikołaja
1400
w dzień św. Mikołaja, król Władysław Jagiełło przebywający na zamku górnym we Lwowie, nadał prawa miejskie królewskiej wsi Rubieszów w Ziemi Chełmskiej i powołał na wójta nowego miasta Bartłomieja – mieszczanina chełmskiego
1400-11
z woli Władysława Jagiełły powstaje zamek królewski nad Huczwą
1405
Władysław Jagiełło zezwala Klimkowi Wieczorkowi zbudować młyn na Huczwie w pobliżu nowego miasta
1417
Rubieszów zostaje ośrodkiem starostwa niegrodowego składającego się z Rubieszowa i 7 okolicznych wsi, działkaŚlipcze z 3 wsiami, działka Szpikołosy z 2 wsiami, działka Jarosławiec z 3 wsiami oraz wsi Huszcza
1429
Rubieszów stolicą powiatu sądowego ziemskiego w Ziemi Chełmskiej województwa ruskiego o powierzchni 3,86 mili², obejmującego miasto Rubieszów i wsie: Mołodiatycze,Bogucice, Wołkowyja, Dobromierzyce, Gozdów, Brodzica, Sławęcin, Wolica, Poberżany, Metelin, Czerniczyn, Szychowice, Poczuchowo, Kuźnin, Konarzew, i połowę Terebinia
1430
Władysław Jagiełło podczas pobytu w Rubieszowie rozstrzyga kompromisowo spór graniczny między powiatami krasnostawskim Ziemi Chełmskiej i grabowieckim Księstwem Bełskiego
1433
bitwa pod Rubieszowem wojsk litewskich kniazia AleksandraNosa, starosty łuckiego, z wojskami polskimi prowadzonymi przez Hryćko Kierdejowicza, starostę chełmskiego. Polacy zadali ostateczną klęskę zwolennikom Świrdygiełły, usiłującym zagarnąć Ziemię Chełmską i wzięli do niewoli wielu Litwinów – w zamian za skuteczną obronę Ziemi Chełmskiej Władysław Jagiełło wystawia Hryćkowi Kierdejowiczowi dokument, mocą którego wydzierżawia mu na 4 lata całą ziemię z imiennie wymienionymi miastami, m.in. Rubieszowem
1450
król Kazimierz Jagiellończyk w przywileju wydanym w Sandomierzu w wigilię Trzech Króli, kieruje przez Rubieszów drogę handlową, nakazując kupcom jadącym z ziem ruskich z wszelkimi towarami do Radomia, Wrocławia, Poznania i innych miast, by przejeżdżali przez Rubieszów i tu opłacali cło
1459
Kazimierz Jagiellończyk za pożyczkę 500 zł polskich zastawia Rubieszów z dobrami królewskimi Janowi Kuropatwie – Podkomorzemu lubelskiemu
13-14.04.1460
król Kazimierz Jagiellończyk z królową i dworem spędza Święta Wielkanocne w Rubieszowie
II poł XV w.
Jan Długosz wylicza w swojej historii Polski Rubieszów pomiędzy miastami i miasteczkami znaczniejszymi w Koronie, określając go jako „miasteczko nierównie ludniejsze i porządniejsze”od Chełma – stolicy Ziemi Chełmskiej
1465
likwidacja powiatu rubieszowskiego Ziemi Chełmskiej, jako zbyt małej jednostki administracyjnej. Wszedł on w całości w skład powiatu chełmskiego
1492
pierwszy napad Tatarów na miasto
1498
kolejny napad Tatarów na Rubieszów przerywa pomyślny rozwój miasta
1500
miasto przeżywa aż dwa najazdy Tatarów pod wodzą Achmet Gereja, pozostawiając po sobie ogromne zniszczenia drewnianej zabudowy
1501
Jan Olbracht na wniosek starosty rubieszowskiego Jakuba Buczackiego przychodzi zniszczonemu i spalonemu przez Tatarów miastu na pomoc, uwalniając Rubieszów od wszelkich podatków i ciężarów na 10 lat
1502
po kolejnym napadzie Tatarów król Aleksander potwierdza przywileje nadane miastu przez króla Władysława Jagiełłę i ustanawia dwa jarmarki – w dzień Wniebowzięcia Pańskiego –4 maja oraz na Podniesienie Krzyża Św. – 14 września, a w innym przywileju uwalnia mieszkańców od opłat czopowego na 1 rok
1519
kolejne napady Tatarów
1521
król Zygmunt I Stary potwierdza w Brześciu Litewskim wszystkie przywileje i swobody nadane miastu przez swych poprzedników. Król kilkakrotnie przebywał na zamku rubieszowskim
1526
Tatarzy ostatni raz w XVI wieku niszczą Rubieszów – pozawarciu „wieczystego pokoju „między Zygmuntem Starym a Sulejmanem Wspaniałym w 1530 r miasto zaczyna się szybko rozwijać
1532
król Zygmunt Stary zobowiązuje dekretem wydanym w Krakowie, by kupcy lwowcy jechali na jarmarki do Poznania, Krakowa i na Litwę przez Rubieszów i Chełm i tu opłacali cło
1541
dobra rubieszowskie majętnością uposażeniową Zygmunta Augusta
1544
wielki pożar miasta – ogień trawi doszczętnie drewnianą łącznie z kościołem i klasztorem Dominikanów
1550
Zygmunt August nadaje Rubieszowowi herb, rozkazuje też otoczyć miasto wałami z umocnieniami obronnymi i dwoma bramami – Chełmską i Bełską. Drewniany zamek królewski otrzymał osobną fosę. Poza obrębem miasta były trzy przedmieścia : Sławęcin, Podgórze i Chrust
1564
parafia Rubieszów obejmowała – wg rejestracji przeprowadzonej w tym roku – miasta Rubieszów i Gozdów oraz wsie : Czerniczyn, Brodzicę, Podbrodzie, Mieniany, Modryń, Poberżany, Bogucice, Putnowice, Jarosławiec, Busieniec, Huszczę, Mołodiatycze, Dobromierzyce, Metelin, Stefankowice, Okołokołowice, Prudowice, Teratyn, Miedniki, Wołżanka, Lemieszów, Raciborowice, Kurmanów, Świerszczów, Terebiń, Masłomęcz, Czerniczynek, Strzyżów, Matcze, Liski. Miasto liczyło wówczas około 1 500 mieszkańców, zajmujących się rolnictwem oraz obsługą podróżnych na szlaku handlowym z Lwowa do Lublina
21.11.1576
Stefan Batory oddaje dożywotnio starostwo rubieszowskie wojewodzie sandomierskiemu Andrzejowi Tęczyńskiemu i jego żonie Zofii z Dąbrowskich
18.12.1576
Stefan Batory zezwala Andrzejowi hrabiemu na Tęczynie na wykup wójtostwa rubieszowskiego. W mieście pracują liczni krawcy, kuśnierze, kowale, tkacze, ślusarze, piwowarowie, gorzelnicy i szklarze
08.11.1588
Zygmunt III Waza nadaje w Brześciu dożywotnio starostwo i wójtostwo rubieszowskie Stanisławowi Żółkiewskiemu, późniejszemu zdobywcy Moskwy i bohaterowi spod Cecory koniec
XVI w.
za sprawą kanclerza Jana Zamojskiego zmienia się trasa szlaku z Lwowa do Lublina. Kupcy zaczynają jeździć przez Potylicz do nowego grodu – Zamościa, a stąd przez Turobin i Bychawę do Lublina. Oznacza to degradację Rubieszowa
1609
kolejny groźny pożar miasta
1619
starosta rubieszowski Jan Żółkiewski zatwierdza ustawę cechu tkackiego w Rubieszowie
15.03.1627
Zygmunt III Waza oddaje synowi Władysławowi IV wakujące starostwo rubieszowskie – należące do niego wówczas wsie : Poberżany, Czerniczyn, Brodzica, Modryń, Miaczyn, Kosmów, Bogucice z młynem, Dziekanów, Szpikołosy, Jarosławiec, Putnowice z młynem Busieniec, Huszcza z dwoma młynami i Jastrzębna Wola oraz Przyhorka
1639
król nadaje wójtostwo rubieszowskie dożywotnio Annie Zażyńskiej
1648
wojska Chmielnickiego zahaczają o miasto, Kozacy mordują i grabią unitów i Żydów, a Tatarzy palą zamek oraz kościół i klasztor Dominikanów
1655
Rubieszów łupią wojska kozacko – moskiewskie pod wodzą Chmielnickiego i Buturkina idące na Zamość, potem powracające z Lublina oddziały Wyhowskiego i Potomkina wzniecają pożar w mieście, wreszcie w grudniu stacjonują tu wojska koronne, które później zawiązały w pobliskich Tyszowcach słynną konfederację
1657
wojska Rakoczego dwukrotnie zajmują Rubieszów dokonu – jąc ogromnych spustoszeń w mieście, które już nigdy nie wróciły do dawnej świetności
1664
lustratorzy starostwa rubieszowskiego stwierdzają: „zamku żadnego i dworu tu nie zastaliśmy, bo podczas nieprzyjacioła koronnego, jako miasto tak i zamek, wszystko pogorzało, czego dotychczas nie budowano i nie restaurowano, tylko mieszkanie dla pana podstarościego postawiono i w nim teraz pan podstarości mieszka”. Lustracja wykazuje aż 84 puste place przy Rynku i tylko 19 odbudowanych, ponadto 4 domy na jurydyce dominikańskiej, 9 na parafialnej i 22 domy żydowskie, w tym 6 dużych – wjezdnych. Na Sławęcinie było 45 placów osiadłych i 5 pustych, na Podgórzu – 10 osiadłych i 12 pustych
1672
dziewiąty z kolei i ostatni w historii najazd Tatarów na ziemie koronne – wracających z jasyrem i łupami napastników gromi pod Rubieszowem Jan III Sobieski. Pamiątka tego histortycznego wydarzenia jest nazwa Tatarska Góra
1693
po raz ostatni w źródłach wzmiankuje się czytelne jeszcze baszty i wałów zamkowych
07.04.1703
narada wojenna w Rubieszowie polskich dowódców pod przewodnictwem hetmana Hieronima Lubomirskiego – spalenie miasta przez uczestniczące w wojnie północnej wojska szwedzkie idące ze Lwowa za Wisłę Rubieszów nawiedza morowe powietrze, znaczny spadek ludności miasta
1765
lustracja miasta wykazuje 135 domów żydowskich i 26 domów chrześcijańskich, 13 domów na ulicy Wójtowskiej, 24 – na ul. Sokalskiej, 25 na ul. Zamojskiej, 17 domów należących do kościoła farnego´, 8 do klasztoru Dominikanów, 5 do cerkwi św. Mikołaja, 101 na przedmieściu Sławęcin – razem 375 domów
1769
w Rubieszowie urodził się Abraham Stern, genialny wynalazca, twórca m.in. maszyny do liczenia, pradziad Antoniego Słonimskiego
1772
w wyniku pierwszego rozbioru Polski miasto Hrubieszów dostaje się pod zabór austriacki – kres czterowiekowego związku miasta z Ziemią Chełmską. Przyjęcie dóbr królewskich przez rząd w Wiedniu
1773
Rubieszów wchodzi – w wyniku nowego podziału administra – cyjnego dokonanego przez Austriaków – w skład cyrkułu zamojskiego jako siedziba z 8 jego dystryktów
1775
nowy podział Galicji wschodniej tworzy cyrkuł bełski z siedzibą w Zamościu, składający się z 3 dystryktów: biłgorajskiego, sokalskiego i zamojskiego
1789
po raz ostatni w oficjalnych dokumentach występuje nazwa Rubieszów. Odtąd używa się oficjalnie nazwy miasta – Hrubieszów
07.12.1789
rząd austriacki dokonuje zamiany dóbr hrubieszowskich Cetnarem hr. Ignacym Cetnerem – ostatnim wojewodą bełskim – na żupy solne, będące własnością hrabiego
1800
Ignacy Cetner ze swoją córką Anną Potocką sprzedali we Lwowie miasto z Wójtostwem i Podzamczem oraz wsie Poberżany, Czerniczyn, Brodzicę, Dziekanów, część Szpikołos , Jarosławiec, Busieniec, i część Putnowic Aleksandrowi i Annie z Zamojskich książętom Sapiehom za sumę 700 tys. zł
1801
pożar miasta
16.02.1802
zamianę dóbr hrubieszowskich zatwierdza cesarz Austrii
20.05.1803
Ignacy Cetner zostaje wpisany do tabeli jako właściciel Hrubieszowa i dóbr dawnego starostwa
1803
pożar niszczy część miasta
1806
wzrost rangi miasta – Austriacy umieszczają tu zarząd podprefektury i sąd pokoju
1810
mocą dekretu księcia warszawskiego Fryderyka Augusta Hrubieszów zostaje siedzibą władz powiatowych w departamencie lubelskim Księstwa Warszawskiego, miasto liczy 2,5 tys. mieszkańców – władze Księstwa Warszawskiego tworzą w Hrubieszowie szkołę podwydziałową
1810
ksiądz Stanisław Staszic, od 1801 r. de facto właściciel dóbr cetnerowskich, zostaje wpisany do akt jako właściciel i 8 wsi stanowiących do 1772 roku własność starościńską
pożar miasta
01.12.1812
bój pp Księstwa Warszawskiego płk. Juliana Sierawskiego z wojskami moskiewskimi ścigającymi armię Napoleona
1816
w wyniku decyzji Kongresu Wiedeńskiego Hrubieszów zostaje siedzibą władz obwodu w województwie lubelskim Królestwa Polskiego
1816
Stanisław Staszic Zakłada Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie
1820
w mieście działa prywatna fabryka sukna
1821
założono pierwszą szkołę rzemieślniczą
1822-31
w Hrubieszowie stacjonuje 1 szwadron II pułku ułanów
1822
car zatwierdza statut TRH
1823
otwarcie szkoły na Sławęcinie ; podwyższenie statusu szkoły podwydziałowej w Hrubieszowie na szkołę wydziałową. Miasto ma 4,2 tys. mieszkańców
1824
rozpoczęła pracę pierwsza w historii miasta żeńska szkoła elementarna
20.01.1826
w Warszawie umiera „dobroczyńca ludzkości „Stanisław Staszic
1827
Hrubieszów miał 634 domy i 3992 mieszkańców. Zaledwie 5 % łokci płótna rocznie. Tkactwem zajmowało się 400 gospodarzy
1830-41
budowa trzech stałych mostów na Huczwie
03.1831
pod miastem wpadli w ręce polskie kurierzy rosyjscy wiozący rozkazy dla swoich wojsk walczących z oddziałami powstańczymi
1838
pożar ratusza
1842
budowa kramów handlowych – słynnych „sutek” hrubieszowskich
1847
odbudowano spalony w 1838 roku ratusz
1847
na plebani w Hrubieszowie przyszedł na świat Aleksander Głowacki, późniejszy wielki pisarz Bolesław Prus
1850
mieszkańcy Sławęcina zakończyli budowę szkoły elementarnej Aleksander Du Chàteau osiada w Hrubieszowie kupując dom z ogrodem przy ul. Pańskiej poł. XIXw. pierwszy pamiątkowy medal hrubieszowski : „Za pilność i obyczajność ” wydała szkoła podwydziałowa
1858
z fundacji okolicznych ziemian wybudowano szpital im. św. Jadwigi
03.1862
wybory do Rady Miejskiej w Hrubieszowie
1862
po reformie A. Wielopolskiego szkoła podwydziałowa staje się szkołą powiatową ogólną
02.1863
miasto zostało opanowane na 6 dni przez 400 – osobowy oddział powstańców styczniowych pod dowództwem lekarza z Dubienki Mikołaja Nieczaja i uczestnika Powstania Listopadowego, kawalera orderu Virtuti Militari kpt. Oswalda Radziejowskiego
1866
Hrubieszów po 63 latach przestaje być własnością prywatną i staje się miastem rządowym rusyfikacja szkolnictwa w Królestwie – szkoła powiatowa w Hrubieszowie zostaje przekształcona w rosyjskie progimnazjum
1867
w efekcie nowego podziału administracyjnego Królestwa Kongresowego Hrubieszów zostaje stolicą powiatu w gubernii lubelskiej. Powiat miał 13 gmin : Białopole, Grabowiec, Horodło, Hrubieszów, Jarosławiec, Kryłów, Miętkie, Mircze, Miączyn, Mołodiatycze, Moniatycze, Mieniany
1872
Hrubieszów liczył 9. 606 mieszkańców
1874
szpital św. Jadwigi przechodzi pod zarząd Powiatowej Rady Dobroczynności Publicznej
1879
Hrubieszów miał 52 domy murowane i 8208 mieszkańców, tym 1515 katolików, 1706 prawosławnych, 4984 Żydów i 3 protestantów. Składał się z miasta właściwego i trzech przedmieść : Sławęcina, Podgórza i Poberżan. Przemysł hrubieszowski reprezentowały: browar, 2 wiatraki, młyn parowy, 3 cegielnie, fabryka naprawy maszyn i narzędzi rolniczych oraz zakład kotlarski
1881
powstaje szpital św. Edmunda
1882
umiera Nikodem Korotyński – ziemianin, lekarz, powstaniec, przemysłowiec, propagator wykorzystania lampy naftowej
1887
w hrubieszowskim 4 – klasowym progimnazjum rządowym naukę pobierało 187 uczniów, w tym 95 katolików, 82 prawosławnych, 9 Żydów i 1 protestant
1890
Hrubieszów pod względem liczby ludności zajmował 4 miejsce wśród największych miast Lubelszczyzny – z 10.601 mieszkańców
1899
w mieście mieszkają 12.554 osoby, w tym 2.681 katolików, 4.281 prawosławnych i 5.585 Żydów
1900
rząd carski wydaje koncesję na budowę linii kolejowej z Chełma przez Hrubieszów do Kryłowa. Inwestycja ta nie została jednak zrealizowana pocz. XX w. w mieście rozwijają działalność polskie stowarzyszenia oświatowe : Polska Macierz Szkolna i Stowarzyszenie „Światło”
1904-15
w Hrubieszowie stacjonował 7 Olwiopolski Pułk Ułanów z 7 Dywizji Kawalerii 14 Armijnego Korpusu rosyjskich wojsk carskich. Dowódcą pułku był w 1915 r płk PawełD. Burski
03.06.1906
w Sławęcinie przyszedł na świat Stanisław Ciesielczuk, poeta, członek „Kwadrygi „od 1926r
1909
Wiktor Kiesewetter zakłada pierwszą w mieście drukarnię i introligatornie. Hrubieszów liczy 15 tys. mieszkańców
1912
Hrubieszów zostaje włączony do guberni chełmskiej, utworzonej przez władze carskie z myślą o rusyfikacji Ziemi Chełmskiej i Podlasia
1915
po ucieczce Rosjan i zajęciu ziem nadbużańskich przez Austriaków teren pow. Hrubieszowskiego pozostaje pod zarządem władz wojskowych jako obszar znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie frontu
1916
Austriacy włączają obwód hrubieszowski w skład Generalnego Gubernatorstwa w Lublinie
– Austriacy budują dla potrzeb frontu linię kolejową z Włodzimierza Wołyńskiego do Zawady k. Zamościa oraz z Uhnowa do Włodzimierza Wołyńskiego
1917
Hrubieszów liczy 8.237 mieszkańców, w tym 2.355 katolików, 217 prawosławnych i 5.664 Żydów
1917-18
organizacja szkolnictwa polskiego w mieście
1918-22
w Hrubieszowie mieszkał notariusz Bolesław Leśmian, znakomity poeta polski
02.1918
układ państw centralnych z Ukrainą w Brześciu oddaje Hrubieszów tej ostatniej
1918
w ostatnich miesiącach okupacji austriackiej aktywną działalność w mieście rozwija „Straż Kresowa”
03.11.1918
sędzia Gatinkiewicz, przedstawiciel Komitetu Obywatelskiego, zarządca osadzenie przez członków POW posterunków w mieście. W rozbrojeniu Austriaków pomagali też członkowie Straży Pożarnej Rankiem 3 listopada powołano w mieście władze polskie – komisarzem rządowym z ramienia Rady Regencyjnej został Kazimierz Juszczakowski
1918
pierwszym polskim komendantem wojskowym wolnego od okupantów Hrubieszowa zostaje major Bończa – Uzdowski, który wobec zbrojnego wystąpienia Ukraińców rozpoczął organizację odcinka bojowego Hrubieszów – Włodzimierz Wołyński
za sprawą ks. Melchiora Juśkiewicza powstaje pierwsza polska szkoła średnia – gimnazjum męskie
1919
Hrubieszów stolicą powiatu w województwie lubelskim wskrzeszonej Rzeczpospolitej Polskiej
09.1919
Ministerstwo Wyznań i Oświecenia Publicznego podejmuje decyzje o upaństwowieniu gimnazjum w Hrubieszowie i nadaniu mu imienia Stanisława Staszica
1919-19
po przejęciu przez administrację polską linii wąskotorowej otrzymała ona nazwę „Kolej Wąskotorowa Hrubieszów Uhnów”
09.1920
zwycięstwo polskiej kawalerii pod Komarowem sprawiło, że 5 września 1920 roku Hrubieszów został uwolniony od bolszewików
1921
w efekcie I wojny światowej i ewakuacji ludności prawosławnej liczba mieszkańców spadła poniżej 10 tys. osób
odsłonięcie pomnika ks. Stanisława Staszica
1922
Hrubieszów staje się miastem garnizonowym 2 pułku strzelców konnych
z inicjatywy Sejmiku Powiatowego powstaje Publiczna Biblioteka i Wypożyczalnia książek
1923
powstanie pierwszej na lubelszczyźnie spółdzielni mieszkaniowej w Hrubieszowie
1925
62 uczniów rozpoczęło naukę w pierwszej szkole zawodowej Hrubieszowa – Szkole Rzemieślniczej utworzonej przez Sejmik Powiatowy. Pierwszym dyrektorem był Antoni Witer
odsłonięcie płyty ku czci Nieznanego Żołnierza przy ul. 3 Maja
1926
utworzono Średnią Szkołę Zawodową Żeńską, 1930r przemienioną na Zasadniczą Szkołę Zawodową
1927
budowa dworca kolejowego w stylu witkiewiczowskim, 7 – klasowej szkoły powszechnej i połączenia centrum ze stacją kolejową
1928
uroczyste otwarcie Domu Sokoła z kręgielnią i salą gimnastyczną oraz kortami tenisowymi ziemnymi
1930
w jednym z bloków koszar 2 psk wmontowano tablicę ku czci marszałka Józefa Piłsudskiego z okazji 10 rocznicy zwycięstwa nad bolszewikami
w Hrubieszowie utworzono Bibliotekę Pedagogiczną
1932
po reformie szkolnictwa Gimnazjum im. ks. Stanisława Staszica przekształcono na Państwowe Gimnazjum i Liceum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie
09.12.1934
przekazano do użytku nowy budynek szkolny przy ul. Żeromskiego, w którym pomieszczono hrubieszowskie szkoły powszechne nr 1, 2, 3
1934
kwatermistrzem w 2 psk zostaje kpt. Henryk Dobrzański, słynny „Hubal” w czasie okupacji hitlerowskie
24.10.1937
uroczyste poświęcenie nowego gmachu Wydziału Powiatowego
1939
2 psk broniący w składzie Armii „Łódź”polskiej granicy za Wartą już w godzinach rannych 1 dnia wojny staje się celem ataku hitlerowskiej 4 Dpanc. gen. Reinhardta w całodziennym boju pod wsią Mokra
02.09.1939
w koszarach 2 psk utworzono Ośrodek Zapasowy Wołyńskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem Włodzimierza Halickiego
02.09.1939
całodzienny uporczywy bój Wołyńskiej BK z czołgami 4 Dpanc i piechotą 19 DP w lesie Łobodno
3-4.09.1939
nocny śmiały wypad 2 psk na miasteczko Kamieńsk. Po podpaleniu cystern z benzyną hrubieszowiacy wycofali się z Kamieńska tracąc tylko 1 żołnierza
08.09.1939
udział 2 psk w bojach Wołyńskiej BK pod Wolą Cyrusową
09.09.1939
Wołyńska BK odskakuje na północ, aż na skraj Puszczy Kampinowskiej
II dek.09.1939
przez Hrubieszów przejeżdża transport skarbów wawelskich
12.09.1939
samoloty Luftwaffe po raz pierwszy dokonały bombardowania Hrubieszowa
1939
hrubieszowskie koszary opuszcza „Zgrupowanie kawalerii pp Kazimierza Halickiego” uderzenie GO Kawalerii płk Andersa na Kałuszyn
14.09.1939
niemiecka 4 Dyw. Lekka zajmuje Hrubieszów, poł. 09
1939
pomoc mieszkańców Hrubieszowa uciekinierom z zachodniej i centralnej Polski kierującym się na wschód przed wojskami niemieckimi w Szkole Powszechnej nr 2 zorganizowano szpital polowy, kierowany przez kpt.dr. Jana Spaławińskiego
18.09.1939
hrubieszowskie zgromadzenie kawalerii ppłk Kazimierza Halickiego zostaje włączone do Grupy „Dubno” płk Stefana Hanki – Kuleszy
05.10.1939
razem z wycofującymi się z Hrubieszowa oddziałami sowieckimi opuściło miasto ok. 1400 miejscowych
15.10.1939
okupant organizuje w Hrubieszowie filię chełmskiego Urzędu Pracy
10.1939
armia niemiecka tworzy okręg korpusu w Lublinie, w skład którego wchodzi rejon ochronny Hrubieszów
11.1939
Niemcy tworzą w mieście Komendę Powiatową Policji Ukraińskiej z 20 posterunkami w terenie
11.11.1939
przed Świętem Niepodległości hitlerowcy aresztowali w Hrubieszowie – jako zakładników działaczy niepodległościowych, nauczycieli i urzędników
11.1939
po przerwie spowodowanej działaniami wojennymi Szkoła Rzemieślnicza wznowiła działalność jako Szkoła Mechaniczna w Hrubieszowie
początek konspiracji w Hrubieszowie w postaci komórki Tajnej Armii Polskiej
12.1939
Niemcy tworzą w Hrubieszowie specjalny punkt repatriacyjny
08.12.1939
ówczesny komendant Okręgu SZP w Lublinie ppłk Józef Spychalski zaprzysięga kpt. Władysława Zalewskiego na Komendanta obwodu SZP Hrubieszów
w Hrubieszowie powstaje filia Centralnego Ukraińskiego Komitetu w postaci „Ukraińskiego Komitetu Pomocy”
05.1940
w przeddzień święta 3 Maja hitlerowcy wezwali do magistratu kilkunastu przedstawicieli inteligencji zatrzymując ich jako zakładników
05.06.1940
akcja AB w Hrubieszowie – okupant zaaresztował szereg mieszkańców miasta wywożąc ich do obozów koncentracyjnych
19.07.1940
w ostatnich dniach miesiąca Hrubieszów „zaszczycił” swoją osobą generalny gubernator H. Frank
1940 – 41
budowa przez Niemców szosy Hrubieszów – Sokal
1941 – 44
Hrubieszów siedzibą Komendy Obwodu BCh – komendantem był Mieczysław Osiej
01/1943 – 04/1944
w Hrubieszowie ukazał się „Tygodnik Żołnierza Armii Krajowej”- organ Biura Propagandy i Informacji Obwodu AK Hrubieszów
03/1943
polski ruch oporu zlikwidował przywódcę Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów w Hrubieszowie
1943
reorganizacja ruchu oporu – miasto Hrubieszów stało się odrębnym rejonem w Obwodzie Hrubieszowskim AK
4.10.1943
śmierć komendanta Obwodu Hrubieszowskiego AK Antoniego Rychla z rąk nacjonalistów ukraińskich
29.12.1943
zabójstwo dr Władysława Kuczewskiego, przed wojną lekarza powiatowego w Hrubieszowie
06.01.1944
masowa egzekucja 42 zakładników z powiatu hrubieszowskiego – żołnierzy AK i BCh, rozstrzelanych w centrum miasta
16.01.1944
nieudana próba odbicia przez AK więźniów w Hrubieszowie
4.02.1944
żołnierze AK opanowali niemiecki pociąg ewakuacyjny na stacji kolejowej Hrubieszów
15.03.1944
hitlerowcy rozstrzelali 22 osoby
1944
zlikwidowano ukraińskiego burmistrza Pawluka
07.1944
opuszczony przez Niemców Hrubieszów zajmują bez walki oddziały 3 armii radzieckiej ujawnienie i objęcie władzy w mieście przez Delegaturę Powiatową Rządu RP na Kraj do Hrubieszowa przybywają „objąć władzę” pełnomocnicy PKWN z Chełma M. Oleksa i A. Pilipczuk do Hrubieszowa wkracza entuzjastycznie witany batalion BCh legendarnego „Rysia”
08.1944
po spotkaniu na początku sierpnia komendanta Obwodu AK M. Gołębiewskiego „Kobra ” i jego zastępcy Wacława Dąbrowskiego „Azji ” z lokalnymi dowódcami Armii Czerwonej uzgodniono udział AK w odsieczy powstańczej Warszawie
09.1944
Szkoła Mechaniczna zostaje przekształcona w Gimnazjum Mechaniczne Towarzystwa Prywatnych Szkół Zawodowych w Hrubieszowie
20.11.1944
w skład Komendy Powiatowej MO wchodziło 2 oficerów, 81 podoficerów i 273 szeregowców
03.03.1945
z wyroku sądu podziemnego WiN Karol Bojarski „Wyga” zastrzelił zastępcę szefa hrubieszowskiego UB Józefa Chmarzyńskiego
19.05.1945
masowa dezercja 560 żołnierzy 4 pułku zapasowego kawalerii
31.03.1945
z wyroku sądu WiN został zabity przy pomocy bomby umieszczonej w paczce wielkanocnej Jacenty Feliks Grodek kierownik Powiatowego UB
26.11.1945
w tej samej chacie, w której urodził się w Sławęcinie, Stanisław Ciesielczuk umiera z powodu gruźlicy
pocz.1946
wysiedlenie Ukraińców z Hrubieszowa do ZSRR
1946
przywrócenie ruchu na linii wąskotorowej, nad którym czuwał teraz Zarząd Kolei Wąskotorowej w Hrubieszowie
13.01.1947
w domu przy ulicy Zamojskiej 17 zastępca szefaPowiatowego UB w Hrubieszowie Edward Słowik w Towarzystwie 4 funkcjonariuszy UB osobiście zabija strzałem z pistoletu w tył głowy Bolesława Osakowskiego
24.12.1948
z połączenia PZPR i PPS utworzono PZPR sekretarzem Komitetu Powiatowego został Władysław Łyś
1950/51
w wyniku połączenia Gimnazjum Mechanicznego w Hrubieszowie z Publiczną Średnią Szkołą Zawodową powstała Zasadnicza Szkoła Metalowo – Odlewnicza
1952
z frontu gmachu LO im. ks. Stanisława Staszica usunięto potajemnie tablicę poświęconą marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu
1954
Wincenty Piątak, ówczesny kierownik Młodzieżowego Domu Kultury, późniejszy wieloletni prezes TRH
1957
zmarł Antoni Wiatrowski unita, nauczyciel, historyk, regionalista
ruszyło budownictwo komunalne w Hrubieszowie – pierwsze dwa bloki wzniesiono przy ul. Prusa
1958
w wyniku połączenia klubów sportowych „Start ” i „Sparta” utworzono Klub Sportowy „Unia” Hrubieszów
1959
powstaje Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Stanisława Staszica
1959-61
nauczyciel LO im. Stanisława Staszica St. Z. Drewnik zakłada w budynku szkolnym pierwszą Hrubieszowską izbę muzealną
1960
powstaje Towarzystwo Regionalne Hrubieszowskie pierwszy w historii zjazd absolwentów LO im. Stanisława Staszica
1961
ukazał się pierwszy numer „Biuletynu TRH „- organu Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego- pod redakcją Wincentego Piątaka utworzenie pierwszej w Hrubieszowie szkoły ekonomicznej – 5 letniego Technikum Ekonomicznego
1963
zmarł Lucjan Świdziński działacz ruchu ludowego, delegat powiatowy Rządu RP na Kraj w czasie okupacji hitlerowskiej, nauczyciel matematyki w hrubieszowskim LO w latach 1919 – 39
28 spółdzielców wprowadza się do pierwszego bloku Spółdzielni Mieszkaniowej im. St. Staszica przy ul. Narutowicza
20.09.1963
we wsi Szpikołosy pod Hrubieszowem otwarto jeden z trzech pierwszych w województwie Klub Prasy i Książki „Ruch”
22.07.1964
oddano do użytku Dom Nauczyciela, wzniesiony przy ul. 3 Maja
09.1964
odsłonięcie pomnika ku czci poległych w walce o wolność i niepodległość Ojczyzny w latach 1939 – 1945 pod hasłem „Safarowszczyzna”
1965
edycja książki pt. „Hrubieszowska pisanka” Wincentego Piątaka inauguruje „Bibliotekę TRH „, w której opublikowano do 2000 roku 35 tomów poświęconych historii regionu
utworzenie Muzeum Regionalnego im. Stanisława Staszica
07.1965
oddano do użytku nowy obiekt szpitala o 400 łóżkach
10/1965
minister oświaty w rządzie PRL Wacław Tułodziński dokonał w Hrubieszowie otwarcia 100 w woj. lubelskim szkoły – pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego 1966 zakończenie budowy obiektu Technikum Ekonomicznego im. Tadeusza Kościuszki przy ul. Żeromskiego
06.06.1968
powołano do życia Powiatowy Dom Kultury
01.01.1969
rozpoczął działalność największy zakład przemysłowy miasta – Zakład Przemysłu Lniarskiego „Hakon”
1970
przekazano do użytku nowe obiekty Zespołu Szkół Mechanizacji Rolnictwa
1972
odsłonięcie pomnika Bolesława Prusa w śródmiejskim parku w ramach obchodów 120–lecia narodzin pisarza
1974
miasto wzbogaciło się o oczyszczalnie ścieków
1975
pożegnanie telefonów na korbkę w Hrubieszowie, uruchomienie automatycznej centrali telefonicznej po 165 latach Hrubieszów przestaje być stolicą powiatu i jako siedziba władz gmin miejskiej i wiejskiej wchodzi w skład nowo utworzonego woj. zamojskiego
1976
rozpoczęto budowę Linii Hutniczo – Siarkowej z Hrubieszowa do Dąbrowy Górniczej
rozpoczęcie budowy Domu Przyjaźni Polsko – Radzieckiej przy ówczesnej ulicy Dzierżyńskiego
1977
Order Krzyża Grunwaldu II klasy dla Hrubieszowa „Za zasługi i ofiary poniesione przez społeczeństwo w walce z okupantem”
1978
pierwsza impreza plenerowa dla plastyków – amatorów, która przybrała nazwę ” Hrubieszowska Jesień Plastyczna”
1978
przekazano do użytku pierwszy odcinek LH-S o dł. 200 km z Hrubieszowa do Woli Baranowskiej
1983
oddanie do użytku nowoczesnych obiektów Szkoły Podstawowej nr 3 przy ul. Zamojskiej
28.10.1986
po 10 latach budowy, wielokrotnych zmianach projektu, oddano do użytku obiekt Hrubieszowskiego Domu Kultury z salą widowiskową, kawiarnią, pracowniami specjalistycznymi i holem przystosowanym do ekspozycji wystaw miasto liczy 19.500 mieszkańców
1987
w Hrubieszowskim Domu Kultury powstał dziecięcy zespół tańca ludowego kierowany przez Grażynę Temperowicz
1988
nadanie Szkole Podstawowej nr 3 imienia mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”
1989
przed kasynem wojskowym 8 Bydgoskiego Pułku Piechoty wykonano nowy pomnik upamiętniający czyn zbrojny żołnierzy pułku podczas II wojny światowej pierwsze od II wojny demokratyczne wybory do samorządu miejskiego
1990
wmurowanie – podczas uroczystości rocznicowych 2 Pułku Strzelców Konnych – w pomnik 8 Bydgoskiego PP urny z ziemią pobraną z miejsca śmierci mjr H. Dobrzańskiego
05.1991
zawieszenie, a następnie likwidacja hrubieszowskiej kolei wąskotorowej
03.05.1991
uroczystość 200 – lecia Konstytucji 3 Maja połączona z odsłonięciem pomnika ufundowanego przez żołnierzy garnizonu hrubieszowskiego i ustawionego przed kościołem garnizonowym
26.12.1991
zmarł Wincenty Piątak, twórca, wieloletni prezez TRH, nauczyciel, regionalista,
1992
wycinka dwustu 300 letnich dębów w Uroczysku Ostrów stanowiącym kiedyś własność staszicowskiego Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego
17.11.1993
tytuł Honorowego Obywatela Miasta Hrubieszowa otrzymują biskup polowy Wojska Polskiego Leszek Sławoj Głódź i ordynariusz zamojsko – lubaczowski ks. prof. Jan Śrutwa
1994
utworzenie Zespołu Szkół Rolniczych
06.1994
założenie Fundacji Kultury i Przyjaźni Polsko – Francuskiej im. Krystyny i Stefana Du Chàteau
1994
z inicjatywy ks. Andrzeja Puzona w Hrubieszowie zorganizowano Festiwal Pieśni Patriotycznej i Religijnej z udziałem zespołów artystycznych Krakowskiego Okręgu Wojskowego
1.09.1995
odsłonięcie pomnika na Tatarskiej Górze ku czci działaczy podziemia i żołnierzy ZWZ- AK zamordowanych w tym miejscu 16 kwietnia 1942r
11.11.1995
odsłonięcie tablicy na gmachu LO im. St. Staszica poświęconej Lucjanowi Świdzińskiemu, w setną rocznicę ruchu ludowego w Polsce
1995
oddano do użytku siedzibę PKO
otwarcie międzypaństwowego przejścia granicznego w Zosinie oznacza szansę rozwoju oddalonego od niego o 17 km Hrubieszowa
1996
zakup pałacyku przedwojennego Syndykatu Rolniczego, zbudowanego w 1920 r przy ul. 3 Maja, na Fundacji Polsko – Francuskiej
Utworzenie Zespołu Szkół Ekonomicznych składającego się z ZSZ, Liceum Ekonomicznego, Liceum Ekonomicznego dla Dorosłych, II LO i Średniego Studium Zawodowego
08.06.1996
Hrubieszowski Pułk Rozpoznawczy otrzymał sztandar ufundowany przez społeczeństwo Ziemi Hrubieszowskiej
20.08.1997
uroczysta sesja Rady Miasta Hrubieszów, Rady Gminy Hrubieszów i Rady Gminy Dołhobyczów 150 rocznic urodzin Bolesława Prusa, 85 rocznicę jego śmierci i 100 rocznicę wydania „Faraona „- kulminacyjny punkt „Dni Prusowskich” w Hrubieszowie
10.1998
tytuł Honorowy Obywatela Hrubieszowa dla prof. Stefana Du Chàteau, światowej sławy konstruktora i architekta, absolwenta hrubieszowskiego gimnazjum, syna Konstancji i Piotra Du Chàteau z Władzina
01.10.1999
po 24 latach Hrubieszów wraca na mapę Polski jako stolica powiatu w woj. lubelskim, składającego się z gminy i 7 gmin wiejskich
01.03.2000
uroczysta sesja Rady Miasta inauguruje obchody 600-lecia Hrubieszowa
23.06.2002
powstanie największej strony internetowej o Hrubieszowie www.hrubieszow.info 🙂