Zygmunt Drewnik
H U C Z W A
Jednym z licznych dopływów arterii wodnej Bugu jest rzeka
Huczwa, nad którą leży Hrubieszów. Stanowi lewobrzeżny dopływ
Bugu o długości 79 km. Powierzchnia dorzecza Bugu wynosi
1573km2. Rzeka płynie przez Padół Zamojski, zbiera wody z
Działów Grabowieckich oraz częściowo z Grzędy Sokalskiej. Źródła
Huczwy znajdują się we wsi Justynówka na płn.-wsch. Od Tomaszowa
Lub. i wypływają u podnóża Białej Góry, na wysokości 318 m.
Huczwa jest rzeką w stadium dojrzałym, o zmiennej szerokości, do
Bugu wpada lejkowato w okolicy Gródka. Gródek to miejscowość
prehistoryczna; znajduje się tam kurhan i wały drewnianego
grodziska.
Całkowita długość rzeki wynosi 79 km, z tego na powiat
hrubieszowski przypada 46 km, w tym 26 km regulowane. Spadek
rzeki na całej długości niewielki.
Dolina rzeki podmokła i zabagniona, obfituje w bardzo żyzne lecz
bagniste łąki. Odszukanie biegów rzeki łatwe: od źródeł do
Dobóżka pod Tyszowcami – bieg górny, od Turkowic do Gozdowa –
bieg środkowy, skąd do ujścia w Gródku – bieg dolny.
Prace melioracyjne nad Huczwą rozpoczęto w latach 1932 – 1939.
Pracowali więźniowie z obozu karnego na Dąbrowie, tj. między
Tyszowcami a Lipowcem i Turkowicami. Do wybuchu wojny prace
melioracyjne / budowa nowego kanału / doprowadzona została do
mostu w Tyszowcach. Rozpoczęte przed wojną prace były
kontynuowane w okresie okupacji; pracowali głównie Żydzi a
później Polacy, przymusowo wcielani do Baudienstu. Regulację
rzeki do źródeł podjął po wyzwoleniu Urząd Wodno – Melioracyjny
w Zamościu.
Do 1960 r. Huczwa przedstawiała obraz rzeki całkowicie dzikiej,
przejawiając znaczną działalność erozyjną i akumulacyjną. Na
odcinkach uregulowanych erozja znacznie się zmniejszyła. W wielu
miejscach wodę spiętrzono jazami a rowami odprowadzana jest w
celach nawadniania.
Nad Huczwą leżą liczne miejscowości. Do większych należą:
Hrubieszów, Gozdów, Werbkowice, Turkowice, Tyszowice, Łaszczów i
Gródek w pow. Tomaszowskim. Pozostałe to Gródek w pow.
Hrubieszowskim, Obrowice, Brodzica, Konopne, Malice, Wronowiec,
Pasieka, Adamówka, Wakijów, Czermne, Podbór, Klątwy, Mikulisz,
Muratyn, Nadolce, Dobużek, Łaszczów, Zimno, Pieniany, Wola
Gródecka, Podhorce i Justynówka.
Nad dopływami Huczwy i wpadającymi do niej rowami melioracyjnymi
leżą Miedniki, Mojsławice, Zadębce, Nieledew, Obrowiec /rzeka
Białka/, Trzeszczany, Mołodiatycze, Gdeszyn, Peresołowice.
Kotlice, Konopne, Sahryń, Perespa, Dub, Wożuczyn, Wólka
Pokarzowska, Rachanie, Józefówka, Mołożów, Miętkie, Przewodów,
Posadów, Kmiczyn, Nowosiółki i Tolatyn. W sumie, przeszło 60
miejscowości powiązanych jest z Huczwą.
Stan wody z licznie rozsianych źródeł, z których wypływają
liczne, nieduże, nie raz o nadanej przez ludność nazwie dopływy,
jak np. Siniucha, Białka, Kmiczynka itd. Część wód, głównie w
górnym biegu, płynie po podłożu gliniasto – marglistym. Średni
podłużny spadek rzeki wynosi 0,38%. Na całej długości dolnego
wycinka rzeki płynie naturalną dziką trasą, silnie serpentuje i
eroduje, wcinając się głęboko w teren od 3 – 5 m, dochodząc w
części przyujściowej do 7 m. Znaczne wcięcie koryta rzeki
powstało wskutek zniszczenia istniejących niegdyś młynów
wodnych, co spowodowało zwiększenia spadu i erozję denną.
Szerokość koryta dochodzi od 10 do 30 m. Przy wyższych stanach w
okresach wiosennych lub letnich, rzeka prowadzi żyzne muły,
które pierwotnie użyźniały łąki. Obecnie wielkie wody mieszczą
się przeważnie w korycie wnosząc niewykorzystane muły do Bugu.
Postępuje stale erozja denna koryta rzecznego i systematycznie
obniżanie się wody. Jest to wywołane ogólnym deficytem wody na
Wyżynie Lubelskiej, chociaż nie bez wpływu pozostaje obecna
regulacja pozostałego odcinka Huczwy.
Erozja denna związana jest z przesuszeniem użytków zielonych i
spadkiem plonów. Istnieje konieczność zagospodarowania
potorfowisk i wyrównanie terenów starych koryt, Do wykonania
jest odwodnienie gruntów podmokłych i nawodnienie przesuszów,
uregulowanie ścieków miejskich, spiętrzenie rzeki przy pomocy
kozłów. W związku z dalszym wykorzystaniem rzeki należy wykonać
korekcję progową koryta, dla podniesienia wody normalnej w
korycie i gruntowej na przyległych obszarach dolin. Wyrównaniu
torfowisk winno towarzyszyć karczowanie krzaków i zarośli.
Znaczenie gospodarcze rzeki dla celów rolniczych jest duże, nie
mniejsze jest znaczenie sportowo – turystyczne, sanitarne itd.
Huczwa dostarcza wody dla zakładów przemysłowych, do niej
doprowadzone są ścieki tych zakładów. Obecnie pracuje się nad
tym, żeby ze względów estetycznych wyłożyć kanał i staw oraz
wkomponować zieleń po trasach ścieków. Czuwa nad tym PIWM
Hrubieszów i Chełm Lub.
Na Huczwie budowane są jazy i mosty. Jazy znajdują się poniżej
Hrubieszowa, mają charakter sportowy, dla podpiętrzenia wody w
mieście. Jaz koło Sławęcina służy do rozprowadzania wody na
obydwa koryta w obrębie miasta oraz nawadniania łąk. Poza tym
jazy znajdują się na wysokości Cukrowni w Werbkowicach, Malicach,
Turkowicach i Strzyżowie. Mosty znajdują się w Gródku,
Hrubieszowie, Hrubieszów – Chełm, Hrubieszów – Sławęcin,
Hrubieszów – Wolica, w Tyszowcach, Malicach, Brodzicy i osiem
mostów w Werbkowicach.
Ludność miejscowości leżących nad Huczwą pobiera z niej wodę; w
znacznie większym stopniu następujące zakłady przemysłowe:
Cukrownia Werbkowice, Zakłady Prefabrykatów Budowlanych
Werbkowice, Roszarnia „HAKON” w Hrubieszowie, Cukrownia w
Wożuczynie, Nieledewska Wytwórnia Win, Masarnia i Piekarnia w
Łaszczowie, PKP w Werbkowicach, Gozdowie i Łaszczowie.
Hrubieszowskie łąki nad Huczwą zajmują około 3250 ha.
Z dopływów Huczwy należy wymienić: Białka w Obrowcu, @@rykówka w
Wilkowie, Sieniucha w Kotorowie oraz Kanej Lipowiecki w Lipowcu
k. Turkowic.
Przed melioracją i regulacją stopień zarybienia rzeki był
znaczny. Sportem rybacko – wędkarski zajmuje się znaczna ilość
osób.
Na koniec warto wspomnieć, że w okresie przedwojennym uczniowie
Liceum Ogólnokształcącego im. St. Staszica w Hrubieszowie
zbudowali łódź, którą przez Huczwę, Bug i Wisłę dopłynęli do
Gdańska. W okresie powojennym uczniowie tejże szkoły, członkowie
Młodzieżowego Koła TRH dopłynęli do źródeł Huczwy kajakami.
Teofil Zieliński
WYKAZ IMIENNY WŁAŚCICIELI I POSIADACZY GRUNTÓW UKAZOWYCH WSI
SIEDLISZCZE BRAMOWE
Właścicielami wzgl. Użytkownikami poszczególnych 33-ch osad wsi
Siedliszcze w latach 1867 – 1947 byli:
1. Stanisław Janecki, Jan Janecki, Stanisław Janecki, Feliksa
Janecka.
2. Maciej Kowalczuk, Feliks Kowalczuk, Stanisław Kowalczuk, Jan
Kowalczuk, Mikołaj Kowalczuk, Antoni Seniuk, Kazimierz Seniuk,
Kazimiesz Basaj, Antonina Otrociuk, Antoni Otrociuk.
3. Jan Jacyniuk, Antoni Jacyniuk, Olga Zubko, Jan Kapyś, Jan
Jacyniuk, Stanisław Jacyniuk, Aleksander Jacyniuk, Roman Kapyś,
Maksym Kłak, Olga / żona Stanisława / Zielńska.
|